Ceza infaz kurumlarında, hükümlülerin topluma kazandırılmaları, sorumluluk duygusuna sahip bir birey olarak hayatlarını devam ettirebilmeleri amacıyla eğitim çalışmalarına özel önem verilmekte olup; bu çalışmalar her ceza infaz kurumunda eğitim servisi tarafından yürütülmektedir.
Ceza İnfaz Kurumlarımızdaki eğitim çalışmaları hayat boyu öğrenme anlayışı ile Genel Müdürlüğümüzün oluşturduğu Standartlar Sistemi doğrultusunda yürütülmektedir. Kuruma ilk geldikleri anda hükümlü ve tutukluların eğitim ve meslekî durumları, kurum öğretmenlerinin yapacağı ilk görüşmeyle tespit edilir. Böylece hükümlü ve tutuklunun salıverilmesine kadar olan süreç içerisinde gerekli olan eğitim programları hazırlanır. Eğitim servisi, hükümlü ve tutuklulara, eğitim seviyesini yükseltmek, yetenek ve ilgisi doğrultusunda bir meslek sahibi olabilmeleri için rehberlik eder, bu yönde gerekli yardım ve desteği sağlar. Eğitim servisi, eğitimi destekleyici kurslar ve mesleki kursların açılmasını sağlar.
Kurumlarda eğitim ve öğretim faaliyetlerinin sürdürülmesinde; Milli Eğitim Bakanlığı, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Diyanet İşleri Başkanlığı ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı olmak üzere üniversiteler ve sivil toplum kuruluşları ile iş birliği yapılmaktadır.
Ayrıca, ceza infaz kurumlarında gerçekleştirilmekte olan konferans, seminer, konser, tiyatro, bilgi yarışması, münazara gibi sosyal ve kültürel etkinlikler eğitim servisi tarafından planlanır. Eğitim servisleri, yıllık olarak hazırladıkları eğitim planını ceza infaz kurumu eğitim kuruluna sunar. Eğitim kurulunca uygun görülen faaliyetler eğitim servisi tarafından düzenlenerek, uygulanır ve değerlendirilir.
Ceza İnfaz Kurumlarındaki Eğitim ve Öğretim Faaliyetleri
Ceza infaz kurumlarında; hükümlülerin topluma kazandırılması, yeniden suç işlemelerini önlemek ve sorumluluk duygusuna sahip bireyler olarak hayatlarını devam ettirebilmeleri amacıyla eğitim öğretim çalışmalarına önem verilmekte olup, bu kapsamda hükümlü ve tutukluların temel eğitimden yüksek öğrenime kadar her türlü eğitim imkânlarından yararlanmaları sağlanmaktadır.
Çağdaş ceza infaz sisteminde hükümlü ve tutukluların salıverilmeleri öncesinde belirli eğitim ve iyileştirme programlarına katılmaları önem arz etmektedir. Bu amaçla, ceza infaz kurumlarında yapılan tüm eğitim ve iyileştirme çalışmaları hükümlü/tutukluların salıverilmelerinden sonraki hayata hazırlanmaları için uygulanmaktadır.
Günümüzde, ceza infaz kurumlarımız birer okul, eğitim merkezi, rehabilitasyon merkezi, topluma kazandırma merkezi şeklinde çalışmakta ve eğitim-öğretim faaliyetleri uluslararası standartlara uygun bir şekilde yürütülmektedir.
Bu kapsamda, hükümlü ve tutukluların; okuma ve yazma, açık öğretim ortaokulu, açık öğretim lisesi ve açıktan üniversite veya örgün olarak üniversite eğitimlerine devam etmelerine; kütüphane ve hazırlık kurslarına katılmalarına; açık futbol sahası ile kapalı spor salonlarında futbol, voleybol, basketbol, masa tenisi, badminton gibi sportif faaliyetlerde bulunmalarına; iş yurdu atölyelerinde meslek kazandırma faaliyetlerine katılmalarına; serbest zamanlarında kendi kabiliyetlerine göre el işi faaliyetlerinde bulunmalarına ve çok amaçlı salonlarda sosyal ve kültürel etkinliklere katılmalarına imkan tanınmaktadır.
Ceza infaz kurumlarımızda;
1- Yetişkinler Okuma Yazma 1 ve 2'nci Kademe Kursları
Okuma yazmayı bilmeyen, ilkokulu bitirmemiş ve ilkokul diploması olmayan hükümlü ve tutukluların zorunlu olarak katıldığı kurslardır. Kurslar kurum öğretmenleri veya halk eğitim merkezlerinden gelen görevli sınıf öğretmenlerince açılır. Adalet Bakanlığı ile Milli Eğitim Bakanlığı arasında yapılan 28.11.2018 tarihli Protokol çerçevesinde ülkenin genel eğitim sistemi içerisindeki programlar uygulanarak diploma verilmektedir. Bu kademede eğitim alanlardan kayıt ücreti, kayıt yenileme ücreti vs. gibi her ne isim altında olursa olsun ücret alınmadığı gibi gerekli eğitim materyallerinin tamamı da ücretsiz temin edilmektedir. Bu çerçevede Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesinin R (89) 12 sayılı Tavsiye Kararının 8’inci bendinde yer alan “Özel güçlükleri olan tutuklu ve hükümlülere” uygun bir uygulama söz konusudur.
2- Yaygın Öğretim Kurumları Çalışmaları
Ceza infaz kurumlarımızda, açık öğretim ortaokulu, açık öğretim lisesi, açık öğretim fakültesi çalışmaları yürütülmekte olup, hükümlülerin kurumlarda katıldıkları sosyal kültürel faaliyetler ile mesleki ve teknik kurslarda kazandıkları bilgi ve beceriler, akademik öğretim çalışmalar ile desteklenmektedir. Böylece hükümlü ve tutukluların bulundukları eğitim seviyesinin en az bir üst eğitim seviyesine çıkarak değişim ve gelişim süreçlerine katkı sağlanmaktadır.
3- Örgün Öğretim Kurumları Çalışmaları
Örgün yüksek öğretime devam ederken tutuklananlar ile ÖSYM tarafından gerçekleştirilen sınavlar sonucu örgün yüksek öğretim kurumlarını kazanan hükümlü ve tutuklulardan; açık ceza infaz kurumlarında bulunanlar, ceza infaz kurumu ile aynı belediye veya büyükşehir belediye sınırları içerisinde bulunan üniversitelere, ilgili kurumların idare ve gözlem kurulu kararı ile derslere katılmak suretiyle okullarına devam etmektedirler.
Örgün yüksek öğretim programlarını kazanan ya da devam eden hükümlü tutuklulardan kapalı ceza infaz kurumlarında bulunanlar ise, üniversite senatolarının derse devam mecburiyeti getirmemesi, yalnızca sınavlara katılarak eğitimlerine devam edebilmelerine olanak tanıması durumunda, sınavlara kurumlarda ve ilgili üniversitelerde katılabilmektedir.
4- Uzaktan Eğitim Çalışmaları
Eğitim teknolojilerindeki hızla değişen gelişmeler, yaygın öğretim çalışmalarını daha nitelikli düzeye getirmek için, internet erişimli sanal sınıf uygulamaları kapsamında, bir bölümü yaygın öğretim, bir bölümü ise örgün öğretim hizmetlerini kapsayan farklı bir öğretim sisteminin oluşturulmasını gerekli kılmıştır. Video konferans sistemi ile kapalı devre ders anlatımları, internet erişimli ara sınav uygulamaları ile hükümlü ve tutuklular bulundukları ceza infaz kurumlarında, Bilgi İşlem Genel Müdürlüğünce hizmetlerine sunulmuş olan kullanıcı adı ve parolalarıyla, ilgili üniversitenin kurumlarımızca belirtilen sayfalarıyla sınırlı kalmak kaydıyla, memur nezaretinde eğitimlerine devam edebilmektedirler.
5- Dini Gelişim ve Manevi Rehberlik Çalışmaları
Gerek ulusal mevzuatımız gerekse uluslararası mevzuat istekli hükümlülere inandığı din ile ilgili eğitim ve iyileştirme hizmetlerinin verilmesini emretmektedir. Bu kapsamda ceza infaz kurumlarında yürütülen din hizmetleri Diyanet İşleri Başkanlığı ile yapılan 10.02.2011 tarihli protokol uyarınca il/ilçe müftülüğünden görevlendirilen fakülte veya yüksekokul mezunu vaiz veya din görevlisi tarafından sürdürülmektedir. Bu şartları taşıyan personel temin edilemediği takdirde il/ilçe milli eğitim müdürlüklerinden din ve ahlak bilgisi dersi öğretmeni görevlendirilmektedir. Bu çerçevede ceza infaz kurumu vaizi ve din ve ahlak bilgisi dersi öğretmenleri kurumlarda haftada 24 saate kadar hükümlü ve tutuklulara din ve ahlak bilgisi dersi, dini konferans ve seminerler vermektedir.
Müslümanlık dışında dini inancı bulunan hükümlü ve tutuklular da mensup oldukları dinin yetkili bir temsilcisi ile görüşebilirler ve onlardan dini ve manevi yardım alabilirler. Bu uygulama da Avrupa Cezaevi Kurallarının 46’ıncı ve 47’inci maddesinde ve 5275 kanun 70'inci maddesi ile güvence altına alınarak; kişinin mensup olduğu dinin yetkilisi ile görüşme ve bu konudaki kitapları edinebilme hakkına uygunluk göstermektedir.
6. Kütüphane Faaliyetleri
Hükümlü ve tutukluların kitaplardan ve okuma faaliyetlerinden daha etkin yararlanabilmesi için müdürlük teşkilatı olan ceza infaz kurumlarında kütüphane, müdürlük teşkilatı olmayan ceza infaz kurumlarında kitaplık oluşturulması sağlanmaktadır. Ayrıca kütüphanenin güncellenmesi ile ilgili çalışmalar; Genel Müdürlüğümüz, kamu kurum ve kuruluşları, sivil toplum kuruluşları ve bağışlar ile desteklenmektedir.
Kütüphanelerde veya kitaplıklarda verilen derslere kaynaklık edecek kitapların yanı sıra olanaklar ölçüsünde hükümlülerin serbest zamanlarını değerlendirmelerini, okuma alışkanlığı edinmelerini ve kültür bakımından ufuklarını geliştirmelerini sağlayacak kitaplar da bulundurulur. Belirlenen programlar çerçevesinde hükümlü ve tutuklular kütüphaneye çıkma, araştırma yapma ve kütüphanede okuma programlarına katılma hakkına sahiptir.
7. Mesleki ve Teknik Eğitim Çalışmaları
Bireylerin çağın gereklerine uygun bilgi, beceri ve yeteneklere sahip olması sürdürülebilir sosyal ve ekonomik kalkınma için günümüzün en temel gerekliliklerindendir. Ülkelerin sosyal ve ekonomik gelişmişlik düzeylerini belirleyen faktörlerin başında mesleki ve teknik eğitim gelmektedir. Küresel gelişmelere uygun olarak planlanmış bir mesleki ve teknik eğitim insan odaklı kalkınmanın sağlanmasında etkin rol oynamaktadır.
Bu nedenle mesleki ve teknik eğitim, ihtiyaç duyan herkesin erişimine açık olmalı, özellikle ceza infaz kurumlarında bulunan hükümlü ve tutuklulara ilgi ve yetenekleri doğrultusunda çağın şartlarına uygun bilgi, beceri ve yetkinlikleri kazandırmalı, onların girişimcilik, ekip çalışması, karar verebilme, sorun çözebilme özelliklerini desteklemeli, hükümlü ve tutukluları değişen sosyal ve ekonomik koşullara uyum sağlayabilen dinamik bir yapıda yetiştirmeli ve geliştirmelidir.
Hükümlü ve tutukluların, tahliye sonrasında geçimlerini sağlayabilecekleri bir meslek sahibi olabilmeleri için, kurumun fiziksel yapısı, hükümlü ve tutukluların ilgi ve yetenekleri doğrultusunda, milli eğitim müdürlüklerine bağlı halk eğitim merkezi müdürlükleri, mesleki eğitim merkezleri, işkur gibi kamu kurum ve kuruluşları ile sivil toplum kuruluşları aracılığıyla kurslar açılması sağlanmaktadır Bu kursların nitelikli olarak gerçekleştirilebilmesi için, teknik alt yapı çalışmalarının yapılması, gerekli makine ve teçhizatın sağlanması büyük önem arz etmektedir. Mesleki eğitim atölyelerinin açılması için kurumlarımızca çeşitli projelerde yürütülmektedir.
8. Sosyal, Kültürel ve Sportif Faaliyetler
Ceza infaz kurumlarının hükümlü ve tutuklular üzerindeki fiziksel ve psikolojik olumsuz etkilerinin giderilebilmesi için, tiyatro, müzik, resim, folklor, el becerileri, spor karşılaşmaları, satranç ve dil kursları, konferans, konser gibi çeşitli sosyal kültürel çalışmalar düzenlenmektedir. Hükümlü ve tutuklular bu çalışmalara dinleyici ya da izleyici olarak katılabilecekleri gibi, aktif görevler de alabilirler. Ayrıca, hükümlü ve tutuklular her ceza infaz kurumunda yeterli miktarda bulunan kitle iletişim araçlarından yararlanabilirler.
Üzerinde önemle durulan sportif faaliyetler, fiziki koşullara göre voleybol, basketbol, futbol gibi takım oyunları veya masa tenisi, halter, badminton gibi kişisel çalışmalar şeklinde olabilmektedir. Gençlik ve Spor Bakanlığı ile yapılan Protokol çerçevesinde sportif faaliyetler düzenlenmekte, görevlendirilecek hakem ve antrenör tarafından, kurum personelinin bu alanda yetiştirilmesine yönelik çalışmalar yürütülmektedir. Ceza infaz kurumlarındaki sportif faaliyetler için gerekli malzemeler bu Protokol uyarınca Gençlik ve Spor Müdürlüklerince karşılanmaktadır. Ayrıca protokol çerçevesinde çeşitli projeler yapılmaktadır.
Ayda en az bir kez çeşitli kurum ve kuruluşlar iş birliği ile konferans veya seminerler düzenlenmektedir. Bu etkinlikler, kurumların konferans ve tiyatro salonları veya uygun eğitim ortamlarında yapılmaktadır. Ayrıca açık ceza infaz kurumlarında bulunan hükümlülerin kurum dışında çeşitli kurum ve kuruluşlarla sportif müsabakalar yapmalarına imkân tanınmaktadır. Böylece toplumsal iletişim ve etkileşiminin güçlendirilmesine olanak sağlanmaktadır.